29-05-2019     Tot en met 23 juni 2019 presenteert Museum Meermanno | Huis van het Boek de tentoonstelling De Bijzondere Band: Art Nouveau-boeken van Dijsselhof, Lion Cachet en Nieuwenhuis. Centraal staat het werk van deze drie kunstenaars die ook hun sporen hebben achter gelaten in de Koninklijke Verzamelingen.

 

Carel Adolph Lion Cachet

In de collecties van de Koninklijke Verzamelingen bevinden zich veel geschenken ontworpen en vervaardigd door Carel Adolph Lion Cachet. Sierkunstenaar Lion Cachet, voortrekker van de Nieuwe Kunst, is de pionier op het gebied van het toepassen van de batik-techniek op een grote diversiteit aan objecten zoals interieur- en meubelbekledingen, oorkondes en boekbanden. In 1898 had hij het bijzonder druk met opdrachten ter gelegenheid van de inhuldiging van koningin Wilhelmina. Zo ontwierp hij een reeks perkamenten prachtbanden voor de Catalogus der tentoonstelling van portretten en voorwerpen, betrekking hebbende op het Huis van Oranje Nassau te houden ter gelegenheid van de inhuldiging van Hare Majesteit Koningin Wilhelmina in het Fragmentengebouw van het Rijks-Museum te Amsterdam.

Sportalbum

Ook voor het Nationaal Sportfeest werd Lion Cachet gevraagd de band van het Sportalbum te ontwerpen. Op het terrein van Clingendael in Den Haag defileerden ruim tweeduizend sporters, leden van 175 verenigingen, voor de achttienjarige koningin en brachten haar hulde bij de aanvaarding van het koningschap. De deelnemers aan dit evenement waren betrokken bij het unieke huldeblijk dat de koningin ter gelegenheid van haar inhuldiging kreeg aangeboden. Het was haar 7 september overhandigd door Pim Mulier namens de sportorganisaties in Nederland, die volgens de opdracht in het album ‘alle ten doel hebben het beoefenen van verschillende takken van sport onder Harer Majesteits onderdanen te bevorderen’.

Rembrandt portefeuilles

Één van de culturele hoogtepunten op het inhuldigingsprogramma van 1898 was de tentoonstelling in het Stedelijk Museum van Amsterdam met ruim honderd werken van Rembrandt van Rijn. Het was de eerste tentoonstelling waar zoveel werken van Rembrandt bij elkaar waren gebracht. Daarnaast was het in ons land de eerste tentoonstelling gewijd aan één enkele oude meester. Ter gelegenheid van deze expositie werd door Scheltema & Holkema een veertigtal omvangrijke fotogravures uitgegeven met een begeleidende tekst door dr. Cornelis Hofstede de Groot. Het geheel zou in vier afleveringen verschijnen en in 1899 compleet zijn. Intekenaars ontvingen bij de laatste aflevering een portefeuilleband naar ontwerp van Lion Cachet. Theo Nieuwenhuis ontwierp het sierpapier voor de binnenkant. In 1901 verscheen een supplementdeel met zesentwintig fotogravures naar werken die te zien waren geweest op de Rembrandttentoonstelling in 1899 in de Royal Academy in Londen.

Oorkonde van Apeldoorn

Toen koningin Wilhelmina na de inhuldigingsfeesten in Amsterdam en Den Haag voor het eerst weer een bezoek bracht aan Apeldoorn voor een verblijf op Paleis Het Loo, ging dat op 30 september en 1 oktober 1898 gepaard met de nodige feestelijkheden. Op 1 oktober werd door leerlingen van plaatselijke scholen een perkamenten oorkonde aangeboden aan de koningin namens de inwoners van Apeldoorn. De ontwerper en vervaardiger van de oorkonde is Lion Cachet. Opvallend is de datering van de oorkonde: ‘den dertigsten September’. De maandvermelding staat in batik, de dag is later met de hand in goud toegevoegd. De oorkonde werd echter op 1 oktober overhandigd. Kennelijk had Lion Cachet er geen rekening mee gehouden dat het geschenk pas in oktober aan koningin Wilhelmina zou worden aangeboden.

kunstkasten

Lion Cachet had het in het begin van de twintigste eeuw opnieuw druk met opdrachten voor het Koninklijk Huis. Dit keer ter gelegenheid van het huwelijk van koningin Wilhelmina en prins Hendrik in 1901. Hij ontwierp twee kunstkasten, die nu behoren tot de Koninklijke Verzamelingen. De eerste kast, vol uitgaven van bijbelvertalingen, waarvan een flink aantal in door Lion Cachet gebatikte perkamenten banden, was een geschenk van het Nederlandsch Bijbelgenootschap. De tweede kast met een portefeuille met oorkonde, bevatte bijdragen van de leden van de Maatschappij Arti et Amicitiae te Amsterdam. Drie jaar later ontwierp Lion Cachet nog een pronkkast met vier albums en een register; een Huldeblijk van Neerlands Handel, Nijverheid, Landbouw en Visscherij. Dit kostbaar uitgevoerde geschenk was bestemd voor prins Hendrik. De inhoud van de vier forse albums kon de Duitse prins een stevige basis bieden voor zijn kennis van handel en nijverheid in Nederland.

Theo Nieuwenhuis

Nieuwenhuis ontwierp maar enkele koninklijke geschenken. Zijn stijl is heel anders dan die van Lion Cachet. In de Koninklijke Verzamelingen berusten twee albums van de Nederlandsche Fabriek van Werktuigen en Spoorwegmaterieel, geschonken aan koningin Wilhelmina en haar moeder Emma. De twee banden vertonen opvallende gelijkenis met een luxeband dat Nieuwenhuis een jaar later ontwierp. Die band bevat het gelithografeerde programma van een Galavoorstelling in den stadsschouwburg in Amsterdam op 8 maart 1901. De band is speciaal gemaakt voor de toen pasgehuwde koningin.

jubileum

Vijfentwintig jaar later mocht Nieuwenhuis een bijdrage leveren aan een bijzonder geschenk van de bewoners en bedrijven van Amsterdam. Op 7 februari 1926 vierden koningin Wilhelmina en prins Hendrik hun zilveren huwelijksjubileum. Dit gebeurde in huiselijke kring op Paleis Het Loo in aanwezigheid van koningin-moeder Emma en prinses Juliana. Het weerhield velen er niet van een huldeblijk aan te bieden aan het koningspaar ter gelegenheid van dit heuglijke feit. Het Zilveren Feestcomité bood namens de Amsterdamse burgerij een schilderij uit 1902 ‘Damrak te Amsterdam’ van George Hendrik Breitner aan. Samen met dit schilderij werd een fraai album aangeboden, ontworpen en uitgevoerd door Nieuwenhuis.