Het archief van Anna van Hannover, echtgenote van stadhouder Willem IV en na zijn dood regentes voor haar zoon stadhouder Willem V staat vanaf nu online. Tegelijk met de inventaris staan ook de scans en metadata van haar correspondentie op de site van EMLO online. Dit is mogelijk gemaakt door een samenwerking tussen het Huygens Instituut, de Koninklijke Verzamelingen, NL-Lab en de Universiteit van Oxford. Bijzondere brieven van de stadhoudersvrouw zijn nu beschikbaar voor onderzoek. Naast correspondentie bevat het archief van Anna veel informatie over de politieke binnenlandse en buitenlandse zaken van haar tijd als regentes in de Republiek.
Bezoek aan de keizerin
Een voorbeeld van een bijzondere brief is de brief van Anna Margaretha de Hochepied Boelema van 16 augustus 1747 over haar audiëntie bij keizerin Maria Theresia van Oostenrijk. Anna Margaretha was de echtgenote van Elbert de Hochepied, vanaf 1747 gezant namens de Republiek in Constantinopel. Op hun reis naar Constantinopel deden ze Wenen aan. In deze brief beschrijft Anna Margaretha deze ervaring en geeft ze nieuws uit Oostenrijk door aan Anna van Hannover.
koningsdochter
Anna van Hannover werd geboren op 2 november 1709 op het landgoed Herrenhausen als oudste dochter van Caroline van Ansbach en George Augustus van Hannover, de latere koning George II van Engeland. De eerste vijf jaar van Anna’s leven woonde haar familie in Hannover. Haar grootvader was de keurvorst van Hannover. Na de dood van de Engelse koningin Anne zonder directe troonopvolger werd haar grootvader George de nieuwe koning van Engeland, George I. In 1714 vertrok de familie naar Engeland om in St. James’s Palace te gaan wonen.
Anna en Willem IV
Anna leerde in haar jeugd borduren, schilderen, dansen, ivoor snijden, barnsteen bewerken en muziek. Veel van deze hobby’s bleef ze de rest van haar leven uitvoeren. De Koninklijke Verzamelingen bezitten verschillende schilderijen en een set met barnstenen mesheften van haar hand. Op haar 23e kwam er een huwelijksaanbod van de Friese stadhouder Willem IV. Zijn moeder Maria Louise had contact gezocht met George II. De Engelse koning zag een verdieping van de banden met de Republiek als een voordeel in de Europese politiek. Op 25 maart 1734 trouwden ze. In Leeuwarden begon ze een hofkapel en kocht ze voor de Waalse kerk in 1736 een orgel. In Anna van Hannovers overzichten met particuliere uitgaven zijn verschillende uitgaven voor muziek, kwasten en borduurdraad terug te vinden. Zie bijvoorbeeld het overzicht uit 1736 met uitgaves van zijde voor borduurdraad en de opera Adriano van Metastasio.
Wilhelmina Carolina en Willem Batavus
De band tussen Anna en Willem was goed en uit hun correspondentie blijkt dat ze veel om elkaar gaven. Ze schreven elkaar meerdere brieven per week als ze van elkaar gescheiden waren en gaven elkaar de koosnamen Pepin/Pip en Annin. Op 28 februari 1743 kregen ze hun dochter Wilhelmina Carolina en op 8 maart 1748 hun zoon Willem Batavus, de latere stadhouder Willem V.
stadhouder Willem IV
Willem IV was in de eerst periode van hun huwelijk alleen stadhouder van Friesland, Groningen en Ommelanden, Gelre en Drenthe. Hij speelde in het begin niet zo’n grote politieke rol als eerdere stadhouders zoals koning-stadhouder Willem III. Dit veranderde tijdens de Oostenrijkse Successieoorlog, toen de Franse legers in 1747 het zuiden van de Republiek bedreigden. In verschillende provincies ontstonden rellen. De betogers wilden een stadhouder terug. Op 10 mei 1747 werd Willem IV stadhouder van de hele Republiek en werd het stadhouderschap erfelijk gemaakt. Naast stadhouder werd Willem IV ook militair opperbevelhebber. Anna en Willem verhuisden naar Paleis Huis ten Bosch en later naar het Binnenhof in Den Haag. Willem betrok Anna bij vergaderingen en politieke beslissingen. Ook ontvingen ze op het Binnenhof belangrijke gezanten en regenten. Willem was echter niet lang stadhouder. Na vier jaar overleed hij op 22 oktober.
Correspondentie Anna
Na Willems dood werd Anna door de Staten-Generaal aangesteld als gouvernante van de Republiek en nam zij het stadhouderschap waar voor haar zoon Willem Batavus. Het militaire leiderschap werd waargenomen door Louis Ernst hertog van Brunswijk-Wolfenbüttel. De meeste documenten uit Anna van Hannovers archief komen uit deze tijd. Anna van Hannover was als regentes betrokken bij veel politieke zaken en ze nam voor haar zoon ook het bestuur van de Nassause Domeinen waar. Ze correspondeerde veel over staatszaken.
geheimschrift
Een map in haar correspondentie met Thomas Isaac baron de Larrey, geheimraad en secretaris van Anna van Hannover gaat over Pieter Lyonet, codebreker voor de Staten-Generaal. Hij ontcijferde onderschepte brieven van verschillende buitenlandse gezanten. Ook voor Anna van Hannover ontcijferde hij brieven, zoals te lezen is in de brief van de Larrey aan Anna van Hannover van 9 december 1758. Op verschillende plekken in Anna van Hannovers archief bevinden zich brieven in codering soms met een ontcijferde versie erbij. Verder zijn er een verslag en geheimhoudingsverklaringen over het onderscheppen van post vanuit Delft in opdracht van Anna van Hannover.
Lyonet
Na 1752 werd het onderscheppen van andermans post makkelijker door de centralisering van de postbedrijven. Lyonet dreigde in 1758 te stoppen met coderen en om hem te behouden besloot Anna van Hannover hem 1000 gulden extra per jaar te betalen voor zijn werk.
Anna richtte in 1751 de zogenaamde conferenties op. Dit waren vergaderingen met vertrouwelingen van Anna en Willem waarin belangrijke politieke buiten- en binnenlandse zaken besproken werden. De conferenties hadden geen officiële beslissingsbevoegdheid binnen het landsbestuur, maar dienden meer als een adviesorgaan voor de stadhouder. Van de conferenties zijn de notulen en de besproken documenten bewaard gebleven. De notulen zijn doorzoekbaar via een index op onderwerp.
Een voorbeeld van de documenten te vinden in de bijlages is een kaart van plan voor een te graven kanaal tussen Luik en ‘s-Hertogenbosch. Deze kaart toont het traject tussen Hasselt en de grens van de Republiek en is in juli 1751 gemaakt door de ingenieur Alexandre Carront. Uiteindelijk is in 1754 besloten om het kanaal niet aan te leggen, maar in plaats daarvan de straatweg van Den Bosch naar Luik te verbeteren en op sommige plekken door te trekken. Het hele proces van de plannen voor het kanaal en later voor de straatweg is in de notulen en de bijlagen van de conferenties te reconstrueren. Dit is slechts een voorbeeld van de informatie in de notulen en bijlagen.
nieuwe kerk in Delft
Anna werd het laatste jaar van haar leven steeds zieker. Ze had last van koortsen, slapeloosheid en vochtophopingen. Uiteindelijk stierf ze op 12 januari 1759. De onderliggende oorzaak van haar vochtproblemen is niet bekend. Ze is naast Willem IV begraven op 23 februari in de Nieuwe Kerk in Delft. Willem V was nog maar 11 jaar toen ze overleed. De voogdij ging over op Van Brunswijk in zijn rol als militair aanvoerder, haar vader George II en haar schoonmoeder Maria Louise van Hessen-Kassel. De politieke rol van stadhouder werd slapend gehouden tot Willem V oud genoeg was.