Rond de kerstdagen in 1970 krijgt Prins Bernhard deze kerstkaart van Koningin Juliana. De kaart hoort bij een, wat zij zelf noemt, ‘vreemd cadeau’. Het is een traditie binnen de familie om elkaar juist met kerst bijzondere en originele cadeaus te schenken.
De Kerstkaart begint
'Dit is een vreemd cadeau, het is bestemd voor je kamer in ’t Huis ten Bosch, als tegenhanger van het 17e eeuwse meisje met dezelfde jurk.’
Dit zeventiende-eeuwse meisje is Louise Henriette, oudste dochter van Frederik Hendrik en Amalia van Solms, geportretteerd in 1634 door Gerard van Honthorst. Ze draagt een prachtige witte zijden jurk met in haar hand een zeer kostbare rood-witte tulp. Het portret hangt in 1970 klaarblijkelijk op de kamer van Bernhard in Paleis Huis ten Bosch.
en gaat verder met
’Toen Thérèse Schwartze haar grote schilderij maakte dat hier op de hoofdtrap hangt…’
Zo gaat Koningin Juliana verder over een reusachtig portret dat aan de muur van de hoofdtrap van Paleis Soestdijk hangt. Het portret, dat gemaakt is in haar jeugd, toont Koningin Wilhelmina, Prins Hendrik en Prinses Juliana in zeventiende-eeuwse kostuums. Voor de vijfde verjaardag van Juliana organiseren haar ouders een verkleedfeestje. Wilhelmina verkleedt zich als Amalia van Solms. Hendrik wordt stadhouder en Juliana is hun oudste dochter Louise Henriëtte.
De krant De Standaard weet precies hoe Koningin Wilhelmina op het idee komt voor dit verkleedfeest. Lopend door Paleis Huis ten Bosch bekijkt zij met haar dochter de portretten van de Oranje’s. ‘De zon schijnt door de hooge vensters naar binnen, en de satijnbanen der vorstelijke vrouwencostuums op de schilderstukken, glanzen in prachtigen plooien om de stille gestalten […] de zijden sleepjaponnen der vrouwenfiguren zijn onder haar tooisel van kant en parelen als sprookjestoiletten. En het komt vanzelf - dat Juliaantje vraagt - Moeder, waarom draag je niet ook zoo’n jurk?’
De historische kostuums
Wilhelmina laat de haute couture firma Schüler & cie de kleding ontwerpen en vervaardigen. Een japon in goudgeel satijn, op de naden versierd met parels en manchetten bedekt met kloskant maken dat dit een volwaardig ensemble voor de stadhoudersvrouw is. Ook het kostuum van Hendrik is van hoge kwaliteit. Vervaardigd van glanzend zwart fluweel met kanten kraag en afgewerkt met zijden strikken op de herenpumps. Op zijn pruik met krullen draagt hij een Rembrandthoed met afhangende veren. De kleine Juliana schittert, net als Louise Henriette op het portret van Honthorst, in een lichte glanzend zijden japon met opvallend blauwe sjaal en parels.
poseren
Het verkleedmoment wordt vastgelegd door de bekende hoffotograaf Herman Deutmann. Hoewel haar gouvernante klaagt over de lange poseersessies van de kleine Juliana ‘Prinsesje moet poseren…dit is iets vreeslijks voor ’t arme kind, gelukkig moet zij morgen voor ’t laatst zitten; dan heeft zij negen uren geposeerd’ is het met zoveel fotomateriaal nog maar de vraag of zij werkelijk zo lang heeft moeten poseren. Omdat Koningin Wilhelmina het niet gezond vond om haar dochter te lang bloot te stellen aan het poeder van pastel, was voldoende fotomateriaal voor Thérèse Schwartze een must.
Dierbaren
Op de achtergrond van het enorme schilderij is een portret van Juliana van Stolberg zichtbaar. Dit is geen toeval. Wilhelmina vertelt in haar autobiografie dat zij haar dochter naar de moeder van Willem van Oranje heeft vernoemd. 'Ik ontdek in de oude Juliana eigenschappen, die ik in de jonge terugvind. Voor mij bestaat er een sterke verbondenheid tussen deze twee Juliana's.' Maar er zijn nog meer dierbaren opgenomen in het schilderij. Zo wordt Hendrik vergezeld door zijn favoriete teckel Helga.
De Kerstkaart vervolgt
Juliana vervolgt op de kerstkaart… 'maakte zij een pastel schets van mij (hangt op t Loo)'. Het zijn er zelfs twee, vervaardigd als voorstudie voor het grote verkleedportret. Juliana is hier precies zo weergegeven als Louise Henriette in het portret van Honthorst. Haar opmerkelijk vrolijke uitdrukking doet vermoeden dat zij veel plezier heeft beleefd aan de verkleedpartij. Prinses Juliana zou er zelfs zo van hebben genoten om haar verkleedjapon te dragen dat deze al snel de ‘sporen van die voorliefde toont.’
'Haar nicht (nièce) Lizzy Ansingh (ook een heel goed portrettiste) maakte dààrvan deze copie, in opdracht van moene. Moene liet deze maken voor freule Louise van de Poll, die jarenlang voor mij gezorgd had.' Duidelijk is dat de voorstudies ook geliefd waren bij moene, Koningin Wilhelmina, aangezien zij het nichtje van Thérèse Schwartze vroeg om een derde exemplaar te maken. Deze is niet voor het interieur in het paleis bedoeld, maar voor iemand voor wie Louise van de Poll. Freule Louise, "Fruul" voor Juliana, was bij Koninklijk Besluit per 1 december 1909 aangesteld als dame du palais honoraire, "belast met de opvoeding van onze beminde dochter".
X mas '70
'Toen haar jongste zuster, freule Lies v.d. Poll onlangs overleed - diep in de negentig - bleek dit schilderij aan mij te zijn vermaakt. Nu geef ik het jou! Mammie'. Met zowel het grote werk als de voorstudies sluit Thérèse Schwartze een lange periode van opdrachten af aan het hof. Ruim vijftig jaar later maakt ook het werk van Lizzy Ansingh weer deel uit van de Koninklijke Verzamelingen en is hoofdrolspeler in een vreemd kerstcadeau. X mas ‘70
