19-11-2020 Willem van de Velde I was als oorlogsverslaggever avant la lettre aan boord van Nederlandse oorlogsschepen ooggetuige van verschillende grote zeeslagen, die hij in tekening vastlegde. In zijn atelier verwerkte hij deze tekeningen tot de nauwkeurige zeegezichten in grijs en zwart, die zo kenmerkend zijn voor zijn hoogwaardige werk. Samen met zijn zoon Willem van de Velde II, eveneens zeer kundig marineschilder en een leerling van Simon de Vlieger, bouwde hij een florerend schildersatelier voor zeegezichten op. In het rampjaar 1672 verruilden vader en zoon Nederland voor Engeland en maakten zij daar in opdracht van Koning Charles II en zijn opvolger Koning James II aantrekkelijke schilderijen van, hoe kan het anders, zeeslagen en de Engelse koninklijke vloot.
tentoonstelling
In een unieke overzichtstentoonstelling besteedt Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam in het najaar van 2021, in nauwe samenwerking met onder meer het National Maritime Museum in Greenwich, aandacht aan het boeiende oeuvre van vader en zoon Van de Velde. Ter gelegenheid hiervan lenen de Koninklijke Verzamelingen in overleg met de eigenaar van het schilderij, de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, met veel genoegen de penschildering Vloot op de rede van de hand van Willem van de Velde I uit, dat al geruime tijd deel uitmaakt van de inrichting van het Koninklijk Appartement in het Koninklijk Paleis Amsterdam.
Louis Meijer
Voor deze representatieve plaats in de openstelling van het paleis was het Scheepvaartmuseum graag bereid een passend vervangend schilderij van marineschilder Louis Meijer ter beschikking te stellen. Net als Willem van de Velde I in de zeventiende eeuw, was Louis Meijer in de negentiende eeuw aan boord ooggetuige van de gebeurtenissen die hij vervolgens in beeld bracht. Zo legde hij ook de Middellandse Zeereis van het eskader onder commando van Prins Hendrik ‘de Zeevaarder’ vast. Op het werk uit de collectie van het Scheepvaartmuseum is te zien dat Hendriks moeder, Koningin Anna Paulowna, op 27 september 1846 in Genua bij haar zoon aan boord wordt gebracht. Zij was in Genua en woonde daar de onthulling van een monument voor Christoffel Columbus bij.
Negen zeegezichten
Van dezelfde, bijna zes maanden durende Middellandse Zeereis, die op 4 juli 1846 in Vlissingen begon, is ook in de Koninklijke Verzamelingen een schilderij bewaard gebleven dat bestaat uit negen kleine scenes van de hand van Louis Meijer. Dit schilderij is onderdeel van de vaste inrichting van de Rekenkamer in het Koninklijk Paleis Amsterdam.
restauratie
Voorafgaand aan de tentoonstelling in het Scheepvaartmuseum wordt een aantal schilderijen uit verschillende (museale) collecties gerestaureerd. Het eindresultaat is vaak spectaculair. De Koninklijke Verzamelingen en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed hebben de tentoonstelling aangegrepen om ook de Vloot op de rede te laten restaureren. Het schilderij is daartoe op 18 november overgebracht naar een extern restauratieatelier waar het met zorg en aandacht wordt gerestaureerd.
Voortgang restauratie
In het restauratieatelier is het schilderij uit de lijst genomen. Waarna de hechting van de verflaag is nagelopen en opstaande verf plaatselijk is vastgezet. Dit als voorbereiding op het verwijderen van de vergeelde vernis. Het vernis op schilderijen verouderd langzaam. Het verwijderen en opnieuw aanbrengen ervan is een terugkerende vorm van onderhoud. Bij het verwijderen van de vernis komen onvermijdelijk ook alle oude beschadigingen - en die zijn er op een zeventiende-eeuws schilderij vrijwel altijd- weer in het zicht. Oude reparaties, zogenaamde retouches, lossen op door het verwijderen van de twee vernislagen waartussen ze zijn aangebracht. In het geval van de Van de Velde uit het Koninklijk Paleis Amsterdam wordt deze restauratie ook aangegrepen om de oude en te dikke vulling ‘af te dunnen’. Hierna is een eerste nieuwe vernislaag aangebracht. Op deze laag worden de grote en kleine beschadigingen geretoucheerd. Zeer precies werk omdat daarbij alleen de beschadigingen worden ingevuld om zoveel mogelijk oorspronkelijk materiaal zichtbaar te laten. Door het zetten van heel veel minuscule puntjes en het trekken van kleine streepjes sluit de afbeelding zich en ontstaat er weer een visueel geheel. Na het aanbrengen van een tweede vernislaag is het schilderij klaar om ingelijst te worden.
