De speech

De Four Freedoms Awards worden uitgereikt aan instellingen of personen die zich op bijzondere wijze hebben ingezet voor een van de vier basisvrijheden die de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt tijdens zijn historische speech aan het Amerikaanse Congres (de State of the Union) op 6 januari 1941 benoemde. “We look forward to a world founded upon four essential human freedoms. The first is freedom of speech and expression, everywhere in the world. The second is freedom of every person to worship God in his own way, everywhere in the world. The third is freedom from want … everywhere in the world. The fourth is freedom from fear … anywhere in the world.” De Vier Vrijheden (vrij vertaald) zijn de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van godsdienst, de vrijwaring van vrees en de vrijwaring van gebrek, zoals armoede en hongersnood. Europa was midden in de Tweede Wereldoorlog toen Roosevelt die beroemde speech ten gehore gaf met daarin zijn visie op een menswaardige wereld. Een betere samenleving - één in schril contrast met de tirannie van Duitsland en zijn bondgenoten - zou volgens hem alleen haalbaar zijn wanneer elk mens, waar ook ter wereld, die vier vrijheden zou kunnen genieten.

nalatenschap

Franklin Delano Roosevelt was sinds 1932 president van de Verenigde Staten. Hij was bij een groot deel van de Amerikaanse bevolking geliefd, wat blijkt uit het feit dat hij maar liefst viermaal werd verkozen tot president. Zijn populariteit had hij mede te danken aan zijn sociale en economische hervormingsprogramma de ‘New Deal’ om onder meer armoede en werkloosheid aan te pakken en zo de VS uit de Grote Depressie te trekken. In het begin van de Tweede Wereldoorlog waren de VS afzijdig, maar Roosevelt voelde de druk toenemen om de mensen in Europa en Azië te verdedigen. Hij schreef de speech voor de State of the Union in 1941 om het Congres en de Amerikaanse bevolking duidelijk te maken dat de VS niet langer konden toekijken, maar hun krachten zouden moeten inzetten om de fascistische leiders in Europa te verslaan. Uiteindelijk bereikten de Amerikanen met de andere geallieerden de overwinning. Roosevelt overleed op 12 april 1945. De oprichting van de Verenigde Naties in oktober 1945 kan als zijn grootste nalatenschap worden gezien. Eind 1948 stelde de VN de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens op. Roosevelts weduwe Eleanor was voorzitter van de ontwerpcommissie van deze verklaring. In de inleiding van de Verklaring zijn de Four Freedoms opgenomen als ‘principes van inherente waardigheid en onvervreemdbare rechten van de mens’.

Four Freedoms Awards

Tien jaar na de speech van Roosevelt, in 1951, werd in Amerika de Franklin D. Roosevelt Four Freedoms Foundation opgericht. Deze instelling had tot doel elk jaar een Amerikaan die zich op het gebied van een van de Vier Vrijheden bijzonder verdienstelijk had gemaakt, te onderscheiden met een medaille. De uitreiking is toen maar een aantal jaren voortgezet. Prominente Amerikanen die de onderscheiding hebben ontvangen zijn o.a. de presidenten Harry S. Truman en John F. Kennedy en Eleanor Roosevelt zelf.

internationale Four Freedoms Award

In het bijzondere jaar 1982 - 100 jaar na de geboorte van Roosevelt en het jaar waarin 200 jaar diplomatieke betrekkingen tussen Nederland en de VS gevierd werd - is het gelukt nieuw leven te blazen in de Awards. Diverse commissies die voor de twee vieringen waren opgericht sloegen de handen ineen wat onder meer resulteerde in een tweejaarlijkse, internationale uitreiking van de medailles in Middelburg. Sinds dat jaar worden daar in de even jaren de Four Freedoms Awards uitgereikt aan personen of instellingen van over de hele wereld , inclusief de nieuw opgerichte internationale ‘Franklin Delano Roosevelt Four Freedoms Award’, de algemene onderscheiding voor verdiensten op het gebied van alle vier de vrijheden.

Deze Award is opgezet met de bedoeling om personen te onderscheiden die ‘tijdens hun leven een bijzondere inhoud hebben gegeven aan de Vier Vrijheden die wijlen president Roosevelt heeft omschreven als essentieel voor het bereiken van een stabiele situatie waarin de wereld kan streven naar vrede en gerechtigheid’. In New York worden sinds 1983 door de Franklin and Eleanor Roosevelt Institute in de oneven jaren de vier Awards uitgereikt aan Amerikaanse personen of instellingen. Dat de Awards in Middelburg worden uitgereikt is niet toevallig. De voorouders van Roosevelt komen - volgens de familieoverlevering - uit Oud-Vossemeer, Zeeland.

Juliana ontvangt de internationale Four Freedoms Award

Prinses Juliana was de allereerste laureaat voor de internationale Four Freedoms Award. De medaille werd de prinses toegekend omdat zij tijdens haar regeerperiode als Koningin der Nederlanden de democratische waarden, zoals vrijheid van meningsuiting, nadrukkelijk voorstond. Eleanor Roosevelt sprak met veel waardering over de ideeën van Juliana over zaken als pacifisme, geloof en de plaats van de vrouw in de samenleving. Volgens Oosthoek in de publicatie ‘Roosevelt in Middelburg […]’ uit 2010 wordt de uitreiking aan Juliana ook ‘algemeen beschouwd als een duidelijk teken van de sterke verbondenheid tussen de Verenigde Staten en Nederland en – meer in het bijzonder – tussen de families Van Oranje-Nassau en Roosevelt’.

Dat Juliana veel waarde hechtte aan de Vier Vrijheden blijkt wel uit haar vredestoespraak uit 1952 aan het Amerikaanse congres. Daarin verwees ze naar de essentie van de Vier Vrijheden, zoals door Roosevelt opgesteld. In deze toespraak zei ze onder meer dat zij een boodschap van vrede hoger achtte dan een Koude Oorlog en militaire bondgenootschappen en ze sprak over ‘eenheid van de mensheid’. De Amerikaanse politici en pers reageerden enthousiast op haar toespraak, in tegenstelling tot sommige Nederlandse politici.

Juliana is de eerste van een indrukwekkende rij laureaten. Na haar kregen onder andere de Dalai Lama (1994), Nelson Mandela (2004), Cofi Annan (2006) en de Verenigde Naties (2020) de internationale medaille uitgereikt.

Juliana en de Roosevelts

Toen Duitsland op 10 mei 1940 Nederland binnenviel, vertrok prinses Juliana samen met haar gezin naar Engeland, waar ook haar moeder koningin Wilhelmina de rest van de oorlog in ballingschap zou verblijven. Toen Duitsland Engeland dreigde binnen te vallen, moest Juliana van haar moeder naar een veiliger oord. Het werd Canada. Hier verbleef zij tot het einde van de oorlog zonder man en moeder, maar met haar kinderen Beatrix, Irene en Margriet (die in Canada geboren werd).

President Franklin Roosevelt had al in 1939 aan Wilhelmina aangeboden Juliana en haar kinderen een onderkomen te bieden in Hyde Park (New York) dan wel in Washington. Dit werd niet aangenomen, maar wel gewaardeerd. Roosevelt had ook aan Wilhelmina beloofd dat hij zich voor haar dochter te allen tijde even verantwoordelijk zou voelen als voor haarzelf, zo schrijft Juliana-biograaf Withuis in haar publicatie uit 2016. Juliana verbleef dan wel niet in de VS, maar gedurende de bezettingsperiode bezocht zij meermaals president Roosevelt en zijn vrouw Eleanor. Zo ontstond in die tijd een warme vriendschap tussen de prinses en het presidentiële paar. De president werd zelfs peetvader van de in Canada geboren prinses Margriet. Ook na de oorlog en de dood van president Roosevelt werd de goede relatie met de familie Roosevelt voortgezet. De Four Freedoms Award zal voor Juliana van grote waarde zijn geweest, natuurlijk in de eerste plaats vanwege de achterliggende gedachte, maar zeker ook vanwege de persoonlijke band die ze had met de Roosevelts.