27-09-2020 Het Stedelijk Museum Vianen schenkt dit najaar aandacht aan de schilder Otto Eerelman, beroemd geworden om zijn dierenportretten. Zijn knappe en levensechte weergave van paarden en honden maakten hem geliefd bij een groot publiek. In de collectie van de gemeente Vijfheerenlanden bevinden zich twee schilderijen van de Groningse schilder die de aanleiding vormden tot het samenstellen van de tentoonstelling Trouwe Viervoeter - Dierenportretten van Otto Eerelman.
Otto Eerelman
Otto Eerelman werd in Groningen geboren waar hij op 21-jarige leeftijd werd toegelaten tot de Academie Minerva. Op aanraden van zijn docent, de heer Johannes Hindrikus Egenberger, vertrok hij na het afronden van zijn opleiding naar Antwerpen voor een vervolgopleiding aan de Koninklijke Academie. Door zijn klassieke opleiding was Eerelman goed getraind in het maken van studies en schetsen ‘naar het leven’. Met een vlotte en trefzekere schildertoets kon hij zijn omgeving snel en juist weergeven. Iets wat hem later als dierenschilder goed van pas kwam. Het zou alleen nog even duren voor hij dit genre oppakte. Het was aanvankelijk zijn grootste wens om zich te vestigen als zelfstandig schilder gespecialiseerd in genrestukken. De praktijk bleek echter weerbarstig en hij liet geleidelijk de historiestukken en genrestukken varen.
Paardenschilder
Eerelman ontdekte zijn talent voor het schilderen van honden en paarden. Samen met Wouter Verschuur, Wouterus Verschuur en Willem Karel Nakken groeide Eerelman met zijn gevoel voor detail, zijn zachte penseeltoets en de wat zoete onderwerpen, uit tot de belangrijkste paardenschilder van de 19de en 20ste eeuw. Voordien was het schilderen van paarden in Nederland geen specialisme, anders dan in de Britse kunsttraditie waar het paardenportret al in de 18e eeuw een bekend subgenre vormde. De fascinatie van de mens voor het paard is natuurlijk al zo oud als de schilderkunst zelf, dus er waren ook wel schilders geweest die zich bezig hielden met het schilderen van paarden. Maar wat de schilderijen van Eerelman zo bijzonder maakt in vergelijking met bijvoorbeeld de 17de-eeuwse paardenschilder Philips Wouwerman, is dat hij levensechte portretten van paarden schilderde, herkenbaar voor hun eigenaar.
Hondenportretten
In de tweede helft van de 19de eeuw raakten huisdieren als gezelschapsdieren in de mode bij rijke burgers. Dit was misschien één van de redenen waarom Eerelman besloot ook honden te portretteren. Het bleek een gouden keuze. Massaal trokken hondenbezitters naar zijn atelier. Men roemde hem om zijn onovertroffen juistheid van weergave en het verbeelden van het karakter van de hond. Dankzij zijn scherpe observatie en zijn vlugge penseel was dit voor Eerelman geen uitdaging. Bij jonge honden was dit lastig door hun grote beweeglijkheid, maar ook hier wist hij hun karakter te vangen.
Koninklijke opdrachten
Eerelman ontving ook een aanzienlijk aantal koninklijke opdrachten. Koningin Emma, zelf groot liefhebster van paarden, had haar keuze op hem laten vallen. Eerelman werd gezien als een bekwaam en traditioneel vakman die bewust de moderne kunststromen aan zich voorbij liet gaan. Emma liet de jeugd van Wilhelmina verbeelden in een reeks schilderijen van verschillende situaties. Het eerste moment dat Eerelman vastlegde was de doop van Wilhelmina in 1880 in de Willemskerk te Den Haag. Acht jaar later volgde een portret van Wilhelmina als bekwame amazone op haar pony Baby. Toen de koningin vijftien jaar was, portretteerde hij haar nogmaals als amazone ditmaal op haar paard Woyko.
Hoogtepunt
De volgende opdracht was de inhuldiging van Wilhelmina waar Eerelman koos voor de rondrit van Wilhelmina en Emma door Amsterdam in de Crème Calèche. De grote groep ruiters om het rijtuig, boden hem alle kans zijn specialiteit, het schilderen van paarden, te tonen. Een hoogtepunt in Eerelmans werk was het schilderij dat hij hierna vervaardigde: Wapenschouw op de Renkumse Heide. Hij koos voor een eenvoudige compositie met een regiment huzaren op galopperende paarden. Wilhelmina gaat voorop in een wit amazone kostuum met hoge hoed, centraal aanwezig in de compositie en subtiel uitgelicht. De wapperende manen en het stof dat opwaait als de hoeven de grond raken geven het geheel een indrukwekkende dynamiek. Een groot contrast met een latere opdracht, het huwelijk van Wilhelmina en prins Hendrik in de Grote Kerk te ’s-Gravenhage in 1901. Hier is gekozen voor een stijvere compositie waarbij veel aandacht is uitgegaan naar de correcte weergave van alle afgebeelde personen. Er is een knipselboek bewaard gebleven van Eerelman met voorstudies en foto’s van verschillende figuren en zelfs lapjes stof van kleding.
kerstgeschenk
Van Wilhelmina zelf ontving Eerelman veel minder opdrachten. Het lijkt er op dat zij de dierenportretten van de kunstenaar weliswaar wist te waarderen, maar van “hoge kunst” was volgens haar geen sprake. De laatste opdracht voor Eerelman was een portret van de takshond Helga en haar kroost. Dit schilderij was bedoeld als kerstgeschenk van Wilhelmina voor prins Hendrik in 1909. Uit de bewaard gebleven correspondentie blijkt dat er veel moeite is gedaan om Helga en haar kroost in een goed gelijkend portret weer te geven.
