19-09-2020 Rotterdam werkt – onder deze titel is in het Nederlands Fotomuseum tot en met 17 januari 2021 fotografie van Rotterdam te zien. Opdrachtfotografie vormt de rode draad in deze tentoonstelling. Met bruiklenen van foto’s, in opdracht gemaakt voor koningin Emma, en met een speciaal voor koningin Wilhelmina vervaardigd fotoalbum dragen de Koninklijke Verzamelingen bij aan deze bijzondere expositie.
Infrastructuur
In de tweede helft van de 19de eeuw veranderde het Nederlandse landschap in hoog tempo - heel Nederland ging op de schop. Gigantische infrastructurele projecten veranderden het aanzien van stad en platteland. Ze verbeterden de bereikbaarheid en gaven de economie een sterke impuls. De Nieuwe Waterweg en het Noordzeekanaal werden gegraven, sluizen en havenwerken kwamen tot stand.
Spoorwegen
Dankzij de Spoorwegwet van 1860 werd van staatswege fors geïnvesteerd in de uitbreiding van het Nederlandse spoorwegnet. De verbindingen tussen noord en zuid werden sterk verbeterd dankzij de aanleg van spoorbruggen over de grote rivieren. De spoorbrug over het Hollands Diep brak zelfs een record: bij de ingebruikneming in 1872 was het met bijna 1500 meter de langste in Europa.
Ingenieursfotografie
De fotografie was een nieuw medium, dat in deze tijd de kinderschoenen was ontgroeid. De status ervan blijkt wel uit de verplichting, door de staat aan aannemers opgelegd, om foto’s te leveren van de grote waterstaatswerken. Een nieuw specialisme ontstond: de ingenieursfotografie. Belangrijke fotografen als Pieter Oosterhuis, Julius Perger en Johann Georg Hameter hebben hun sporen daarin verdiend. Vakkundig en creatief brachten zij de verschillende fasen van grootschalige projecten aan spoor- en waterwegen in beeld.
Welkomstgroet
Na het huwelijk van koning Willem III met Emma van Waldeck-Pyrmont werd de komst van het bruidspaar op 22 april 1879 in Amsterdam gevierd. Koningin Emma kreeg daar het Vaderlandsch Album ter Welkomstgroet aangeboden, waar twee indrukwekkende fotoseries toe behoorden. Niet minder dan 75 foto’s van spoorwegen en 99 van waterbouwkundige werken gaven de vorstin een indruk van de ontwikkelingen op het gebied van de infrastructuur in Nederland sinds 1861.
Geen woorden maar daden
Geen woorden maar daden - ook in de jaren zeventig van de 19de eeuw gold dit motto in Rotterdam. Er werd hard gewerkt aan de spoorlijn Rotterdam-Breda, onder meer met een viaduct door de binnenstad, over de Gedempte Binnenrotte. Daarbij kwamen de aanleg van het tweede station Rotterdam Delftsche Poort en een locomotievenloods en werkplaats op Feijenoord.
Niet minder ingrijpend waren graaf- en baggerwerkzaamheden en de aanleg van dammen voor de Nieuwe Waterweg. Daarmee kwam in 1872 de lang gewenste verbinding tussen Rotterdam en de Noordzee bij Hoek van Holland tot stand.
Koninklijke mobiliteit
Al die spoorwegen en waterstaatkundige werken bevorderden ook de koninklijke mobiliteit. Op het eind van de 19de eeuw zouden koningin Wilhelmina en koningin-regentes Emma tijdens hun bezoeken in het land veel van deze spoorlijnen gebruiken en de stations, bruggen, sluizen, havenwerken en kanalen met eigen ogen zien.
Rotterdamse Bezoeken
Kort na de inhuldiging in 1898 kwam de jonge koningin Wilhelmina met haar moeder Emma twee keer naar Rotterdam. Op 9 juni 1899 was het een ware intocht en was de hele stad in feeststemming. Een paar maanden later, op 25 september, ging het om een werkbezoek waarbij de stad zich in bedrijf toonde en vooral de haven veel aandacht kreeg. Fotograaf Carl Emile Mögle kreeg opdracht een fotoserie van de havenwerken te maken. Het zijn foto’s die tot op heden de trots van de Maasstad prachtig weergeven. De serie werd in een fraai album aan de vorstin aangeboden. Dat album bleef bewaard in de Koninklijke Verzamelingen en is nu ook online te bekijken.
