19-10-2019 De komende maanden is het winters in Museum Panorama Mesdag waar vanaf vandaag de tentoonstelling Apol op Nova Zembla te zien is. Naast de reconstructie van een levensgroot door Louis Apol geschilderd panorama wordt de bezoeker aan de hand van schetsen, aquarellen en foto’s meegenomen op expeditie naar Nova Zembla aan boord van de poolschoener en wandelend door een indrukwekkend ijslandschap.
Poolexpedities
De poolreizen die Willem Barentsz eind zestiende eeuw maakte, staan in het nationale geheugen gegrift; de overwintering op Nova Zembla van 1596 had ooit een plaats in de jaartallenrijtjes van vaderlandse geschiedenis. Dat er in de negentiende eeuw niet minder dan zeven Nederlandse poolexpedities werden georganiseerd, is minder bekend. Nadat Engelse, Noorse en Duitse expedities naar de Noordpool werden ondernomen, wilde Nederland niet achterblijven. Om ook een plaats in de negentiende-eeuwse poolvaart te veroveren werd in 1877 het “Hoofd-Comité voor IJszeevaart” opgericht, en wel onder voorzitterschap van prins Alexander.
De poolschoener
Nederland had de eer van Willem Barentsz en zijn mannen hoog te houden; zij hadden al namen toegekend aan kapen, eilanden en baaien die nu in andere talen werden hernoemd. Het doel van de expedities was onder meer monumenten te plaatsen op eerder door Barentsz ontdekte punten, maar wetenschappelijke en commerciële belangen speelden ook een rol. Initiatieven om geld in te zamelen voor een modern stoomschip leverden niet voldoende op om de bouw daarvan te bekostigen. Daarom werd een houten zeilschip gebouwd, een tweemaster.
expeditie in beeld
Deze poolschoener, die onvermijdelijk Willem Barents werd genoemd, heeft tussen 1878 en 1884 zeven expedities naar het Noordpoolgebied ondernomen. De marine zorgde voor personeel, voedsel en uitrusting. In de eerste twee jaren ging de Engelse amateurfotograaf William Grant mee om een beeldverslag van de reis te maken. Hij had al ervaring opgedaan met arctische fotografie en had aangeboden om op eigen kosten mee te gaan met de expeditie naar het Noorden.
Panorama van Nova Zembla
Toen Grant in 1880 verhinderd was, ging de Nederlandse winterschilder Louis Apol mee op expeditie. Apol maakte honderden schetsen, potloodtekeningen en aquarellen. Jaren later, in 1896, maakte hij een heus panorama van Nova Zembla voor het Panoramagebouw aan de Plantage Middenlaan in Amsterdam. Toen koningin Wilhelmina en koningin Emma dit panorama op 29 april 1897 kwamen bewonderen, werd Apol aan de koninginnen voorgesteld en gaf hij toelichting op zijn werk. Ter herinnering aan het koninklijk bezoek bood de directie van het Panoramagebouw een serie van acht foto’s van het panorama aan.
De tentoonstelling in Panorama Mesdag
Het panorama van Apol is verloren gegaan, maar gelukkig bleven de foto’s bewaard in de Koninklijke Verzamelingen. Ter gelegenheid van de tentoonstelling “Louis Apol op Nova Zembla”, zijn deze acht foto’s gecombineerd en vergroot te bewonderen als panorama met een doorsnede van zes meter. Ook foto’s van de expeditie van 1879 door William Grant, behorend tot de Koninklijke Verzamelingen, zijn voor de gelegenheid aan Panorama Mesdag uitgeleend.
