24-04-2018    Vandaag opent koning Willem-Alexander de tentoonstelling ‘Willem’ in het Nationaal Militair Museum te Soest. De tentoonstelling geeft een uniek beeld van het leven van de jonge Willem van Oranje en zijn onbekende jaren als veldheer voordat de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) uitbrak.

intro willem
 

De jongere jaren

De jonge Willem van Oranje groeide met broers, zussen, neven en nichten op bij zijn Lutherse ouders Willem de Rijke en Juliana van Stolberg op het stamslot van de Nassaus in Dillenburg. Ondertussen vocht een neef van de familie, René van Chalon, als bevelhebber in het leger van Karel V. Op 25 jarige leeftijd overleed deze Prins van Oranje én stadhouder van Holland, Zeeland, West Friesland, Utrecht en Gelre op het slagveld. Bij gebrek aan wettige nakomelingen liet hij al zijn bezittingen, titels en geld na aan zijn neef Willem van Nassau. Willem de Rijke en Juliana van Stolberg werden verrast met deze onverwachte boodschap, die als voorwaarde had dat hun zoon verder katholiek zou worden opgevoed aan het Keizerlijke hof van Karel V in Brussel. Zo verscheen Willem, elf jaar oud, aan het Brusselse hof waar hij geschoold werd in krijgskunde en politiek. Kort daarna maakte hij kennis met de Nederlanden, waar hij later gezien zou worden als de Vader des Vaderlands. Willems ontwikkeling van leerling aan het katholieke hof tot de leider van de opstand vinden we in al zijn facetten terug in de tentoonstelling ‘Willem’.

testament chalon
cleve1

smeekschrift

Heer der Nederlanden

Met nooit eerder getoonde objecten krijgen vooral de jongere jaren van Willem van Oranje extra aandacht. Ook bijzondere bruiklenen uit de Koninklijke Verzamelingen dragen bij aan deze grote internationale tentoonstelling over de Vader des Vaderlands. Zo is het Smeekschrift der Edelen, in 1566 aangeboden aan landvoogdes Margaretha van Parma op aanraden van Willem van Oranje, te zien in de tentoonstelling. Het compromis van het Eedverbond der Edelen, waarin om versoepeling van de inquisitie werd gevraagd en om het bijeenroepen van de Staten-Generaal, oogt heel eenvoudig, zelfs een beetje onbeholpen, maar is van grote invloed geweest op het verloop van de Nederlandse geschiedenis. De edelen voelden zich niet serieus genomen en kwamen in opstand. Willem van Oranje, die zich na enige tijd als leider van de opstand zou opwerpen, werd door Filips II vogelvrij verklaard. Wie ‘deze misdadiger en verrader’ dood of levend zou uitleveren of hem van het leven zou beroven kreeg een bedrag van '25.000 gouden kronen naar keuze in grond of geld’ en zou in de adelstand verheven worden.

Willem van Oranje reageerde met een verdedigingsrede, de Apologie. Vier jaar later, in 1584, slaagde Balthasar Gerards er in om Willem van Oranje te vermoorden. De Vader des Vaderlands stierf nog voordat hij officieel zou worden ingehuldigd tot heer der Nederlanden. Een jaar daarvoor was dit besluit vastgelegd in de oorkonde van de grafelijkheid, gezegeld door 25 steden van Holland.

oorkonde grafelijkheid
tafelmes

Een persoonlijk object

Ook de persoonlijke kant van Willem van Oranje wordt belicht. Zo is het tafelmes van hem te bewonderen in de tentoonstelling. Er zijn maar weinig gebruiksvoorwerpen bewaard gebleven van deze stadhouder. Het mes toont veel gebruikssporen en is dan ook vermoedelijk echt door Willem van Oranje bij zich gedragen zoals dat in die tijd gebruikelijk was.

meer NMM