Wexy: een paard met een verhaal

In de ochtend van 18 juni 1815 maakten de geallieerde troepen zich op voor de Slag bij Waterloo tegen Napoleon. Bij de bloedige, felle strijd werd de Prins van Oranje door een musketkogel in zijn schouder getroffen. Ook zijn paard Wexy werd tijdens de veldslag getroffen door een kogel in zijn linkerachterbeen. In tegenstelling tot wat eigentijdse bronnen en latere publicaties meldden, namelijk dat het dier dodelijk getroffen werd, raakte Wexy ernstig gewond, maar overleefde hij dit. Want toen prins Willem op 12 oktober 1817 met Anna Paulowna en prins Frederik de eerstesteenlegging van het paviljoen in Tervuren bijwoonde, bezocht hij daar ook zijn paard. En de krant berichtte in 1840 dat Wexy de leeftijd bereikte van “38 jaren en 7 maanden, zeker iets zeldzaams, dewijl bijna nooit de 40 jaren door een paard worden bereikt.”

Een tweede leven voor Wexy

Toen Wexy was overleden, werd de Ierse halfbloed opgezet door Jacques Kets. Nadat hij eerst stond opgesteld tussen andere geprepareerde dieren op een tentoonstelling in Antwerpen, werd het opgezette paard temidden van de beroemde kunstcollectie van de koning in de imposante Gotische Zaal gezet. Op een foto uit 1893 is het paard te zien in de galerijzaal van Paleis Noordeinde. Rond 1900 verhuisde Wexy weer, dit keer naar de museumzaal van het Koninklijk Staldepartement. Hiermee vindt Wexy in het complex van het Koninklijke Staldepartement zijn (voorlopig) laatste standplaats, alwaar hij tegenwoordig in de galatuigenkamer staat opgesteld.

Bezoars

Bezoars zijn steenvormige massa’s die kunnen ontstaan in het maag-darmsysteem. Vanaf de Middeleeuwen werden er geneeskrachtige werkingen aan de stenen toegekend. Eerst vooral als een middel tegen gif, maar later ook tegen allerhande andere kwalen, waaronder epilepsie, pest en jicht. Vanwege hun bijzondere betekenis werden bezoars regelmatig voorzien van mooie en soms kostbare monturen, bewaard in rijkelijk versierde doosjes of verwerkt tot hangers. In die laatste vorm kon de steen ter bescherming op de borst gedragen worden en makkelijk in een verdachte drank gedompeld worden om de gifstoffen onschadelijk te maken.

Wexy’s maagsteen

In literatuur over Wexy was niets bekend over het bestaan van de maagsteen. Pas met het opduiken van Wexy’s bezoar in een veilingcatalogus werden de Koninklijke Verzamelingen hierop attent gemaakt. De steen moet na het overlijden van het paard en vermoedelijk tijdens het villen door Jacques Kets verwijderd zijn. De steen is daarna terecht gekomen in de collectie van de Gemeente Apotheek in Den Haag. Aan het montuur van de standaard van de bezoar is een zegel van deze apotheek bevestigd en op de achterzijde daarvan staat geschreven: “geschenk koninklijk huis” met daarachter een moeilijk te lezen jaartal. Omdat Wexy vermoedelijk in 1839 is overleden zal er waarschijnlijk 1839 staan.

Freakatorium

In de door het veilinghuis in Chicago verstrekte informatie over de herkomst van het object valt te lezen dat de bezoars in de anatomische collectie van de Haagse apotheker tegen het einde van de negentiende eeuw werden voorzien van standaardjes en messing monturen. In de jaren 1920 werd de apotheek gesloopt en werd de collectie – naar verluid – op straat gegooid. Een voorbijganger redde een groot deel van de collectie. Zo’n tien jaar geleden verkocht zijn familie verschillende bezoars, waaronder deze, aan een curiositeitenverzamelaar in Amerika. Deze verzamelaar verkocht Wexy’s maagsteen weer door aan de voormalige vuurspugende en zwaardslikkende artiest Johnny Fox (1953-2017), die de steen in zijn privé rariteitenmuseum, het zogeheten Freakatorium, in New York tentoonstelde.

Wij zijn heel blij dat de bezoar en Wexy na de vele omzwervingen weer herenigd zijn.