Huwelijkspartner voor Willem III
Willem III werd in 1672 tot stadhouder benoemd van Holland en Zeeland en later ook van de overige gewesten. Willem zag in Maria Stuart een geschikte huwelijkskandidaat. Ze was de dochter van Jacobus II, een broer van Maria Henriette van Oranje. Het huwelijk werd op 14 november 1677 in het St. James Palace in Londen gesloten. Terug in de Nederlanden maakten Willem III en Maria plannen voor een nieuw Paleis op Het Oude Loo. In 1686 was het paleis zo goed als klaar, maar werd later alsnog verder uitgebreid zodat het zou passen bij hun nieuwe status als koning-stadhouder en koningin.
THE GLORIOUS REVOLUTION
Na het overlijden van koning Karel II in 1685 besteeg de streng katholieke Jacobus II de troon van Engeland. Zolang hij geen zoon voort zou brengen, was Maria II Stuart de opvolgster voor de tronen van Engeland, Schotland en Ierland. Toen in 1688 toch een zoon geboren werd, duurde het niet lang voordat de Engelse protestanten Willem en Maria uitnodigden hen van de katholieke monarchie te bevrijden. Willem III waagde met 53 oorlogsschepen vol met kanonnen de overtocht naar Engeland ‘om de wetten en vrijheden van dat land te herstellen’. Op 15 november 1688 zette hij, in het gezelschap van meer dan 20.000 soldaten, voet op Engelse Bodem.
De Prins van Oranje versloeg zijn schoonvader tijdens de Slag aan de Boyne. Op 11 april 1689 werden Willem en Maria gekroond in een ‘diarchisch’ koningschap in de Westminster Abbey. Het was uniek dat zowel Willem III als Maria Stuart gekroond werden als regerend koning en regerend koningin. Voor de ceremonie werd speciaal een tweede set regalia gemaakt.
William & Mary
Koning-stadhouder Willem III regeerde over het koninkrijk en in zijn afwezigheid nam Maria de taak van hem over. Dat de koning-stadhouder en de koningin zich ook bezig hielden met kunst bleek uit de grote collectie bijzondere portretminiaturen die Maria verzamelde. Ook verwierf Willem III een naam door zijn vooruitstrevende ideeën over het toegankelijk maken voor het brede publiek van grote kunstwerken in een speciale galerij in Hampton Court. Op 7 januari 1695 stierf Maria aan de pokken. Het verdriet was groot, Willem “bezwoer dat er geen beter persoon dan zij had geleefd”. Na een val van zijn paard overleed de koning-stadhouder in 1702. In 1988 werd het driehonderd jarig jubileum ‘William & Mary’ zowel in Engeland als in Nederland uitgebreid gevierd. Voor die gelegenheid kwamen koningin Elizabeth en prins Philip naar Nederland en bezochten ondermeer de Nieuwe Kerk op de Dam voor de overzichtstentoonstelling "De Glorieuze Revolutie - de wereld van Willem en Mary 1650-1702”.
