Het Koninklijk Staldepartement werd in 1815 door Koning Willem I opgericht. Het departement dat voor het vervoer van de koninklijke familie en haar hofhouding zorgde, was verspreid over verschillende locaties in Den Haag. Van 1876 tot 1881 werd in opdracht van Koning Willem III een voor die tijd zeer modern stalgebouw gerealiseerd in de tuin van Paleis Noordeinde. De bijzondere gebouwen met koetshuizen, ontworpen door H.P. Vogel, geven een prachtig beeld van het heden en het verleden.
Vaste bewoners van de stallen
Het nieuwe complex had ruimte voor stallen met paardenboxen, een manege, een tuigen- en galatuigenkamer, een poetskamer, een hoefsmederij, een apotheek en uiteraard koetshuizen voor de rijtuigen. Aanvankelijk bood het stalgebouw onderdak aan 94 paarden. Tegenwoordig staan er gemiddeld 32 paarden op stal; 8 rijpaarden en 24 koetspaarden. De rijpaarden worden met name bereden door leden van het Koninklijk Huis en de adjudanten van de koning. Er zijn twee soorten koetspaarden. De Friese paarden en de Gelderse en Groningse paarden wisselen elkaar af voor het koninklijk vervoermiddel op Prinsjesdag.
Kunstwerk op wielen
Het Koninklijk Staldepartement beheert een bijzondere collectie koninklijke rijtuigen. Het meest bekende rijtuig is natuurlijk de Gouden Koets. De koets die in 1898 als Amsterdams inhuldigingsgeschenk aan Koningin Wilhelmina werd aangeboden, werd vanaf 1903 regelmatig ingezet op Prinsjesdag als koninklijk vervoermiddel. Ook bij verschillende koninklijke huwelijken en de doop van Prinses Beatrix en Prinses Amalia deed het ‘kunstwerk op wielen’ trouwe dienst. Tot 2016 was de Gouden Koets op Prinsjesdag het vervoermiddel van het staatshoofd. De Gouden Koets werd daarna gerestaureerd en vanaf dat moment reed de Glazen Koets op de derde dinsdag van september door de straten van Den Haag. De Glazen koets is het oudste rijtuig in de collectie. Meteen na de levering op 12 oktober 1826 werd de ‘Groote Gala Berline’ door Koning Willem I gebruikt op weg naar de reguliere zitting van de Staten Generaal. Ook Willem III, wiens vader te paard ging, maakte gebruik van de Glazen Koets voor de jaarlijkse opening van de Staten Generaal. Het opvallende rijtuig met 7 ramen (‘glazen’) hoofdzakelijk uitgevoerd in Pruisisch blauw met op de portieren en de achterzijde het koninklijk wapen staat in het koetshuis van de Koninklijke Stallen.
Witte Kroningscalèche
Naast de galaberlines en de blauwe landauers valt de Crème Calèche meteen op. Dit half open rijtuig uit 1898 was het inhuldigingsgeschenk van Koningin Emma voor haar dochter Wilhelmina. Het opvallende crèmekleurige rijtuig werd geleverd door de Haagse firma Hermans & Co. Op uitdrukkelijke wens van koningin Wilhelmina wordt de Crème Calèche alleen voor privéritten gebruikt. De galaberlines en blauwe landauers daarentegen worden wekelijks gebruikt bij het aanbieden van de geloofsbrieven.
AA-nummerbord
In 1896 reed de eerste auto in Nederland rond. Acht jaar later maakte Koningin Wilhelmina haar eerste autorit. Gekleed in een automobiliste-kostuum zat zij samen met Prins Hendrik achter in de coupé-vorm “Peugeot”. Het duurde nog zeker vier jaar voordat de eerste automobiel werd aangeschaft door Prins Hendrik. Zijn Renault Landaulet met vijf zitplaatsen arriveerde op 17 juli 1908. Hendrik was een groot liefhebber van auto’s en na deze eerste aankoop volgden meerdere Renaults, twee Hispano-Suiza’s, een Benz en een Minerva. De verzameling auto’s vroeg om aanpassingen van de Koninklijke Stallen. Verschillende paardenstallen werden omgebouwd tot garage. Tegenwoordig is de afdeling Garage een belangrijke afdeling binnen het Staldepartement. Hier vindt het onderhoud en de stalling van de huidige hofauto’s plaats, waaronder de AA-95, de dienstauto van Prinses Beatrix.
Virtuele tour
Wilt u rustig de rijtuigen in de Koninklijke Stallen van dichtbij bekijken? Of rondlopen over het plein van de Koninklijke Stallen? Dat is mogelijk, via Google Street View kunt u het Paleis Noordeinde en de Koninklijke Stallen nu ook virtueel bezoeken (de link van Google Street View werkt helaas niet in Safari).
