Ieder jaar op Prinsjesdag wordt vanaf 13.00 uur de tocht vanaf Paleis Noordeinde naar het Binnenhof (in 2023 wederom naar de Koninklijke Schouwburg vanwege de renovatie van het Binnenhof) met veel belangstelling gevolgd. Op de Koninklijke Stallen starten al vroeg in de morgen de voorbereidingen. De paarden maken nog voor zonsopgang de eerste buitenrit door Den Haag en Scheveningen, waarna ze worden gepoetst en opgetuigd. Het personeel van het Koninklijk Staldepartement kleedt zich in gala. Op het binnenplein van het Staldepartement verschijnen drie berlines en de Glazen Koets. Het begin van een prachtig tafereel op de derde dinsdag van september.
De Koetsier
Vanaf 2016 brengt de Glazen Koets de koning en de koningin naar het Binnenhof. Op 13 januari 2022 deelde Koning Willem-Alexander in een videoboodschap zijn besluit over het gebruik van de Gouden Koets. De Glazen Koets is het oudste rijtuig van het Koninklijk Staldepartement. Op de bok zit de eerste koetsier. Bij het Koninklijk Staldepartement werken tien koetsiers, acht mannen en twee vrouwen: vijf koetsiers voor de Friese paarden en vijf voor de Gelderse paarden. Op Prinsjesdag zijn de koetsiers gekleed in gala. Het tenue bestaat uit een blauwe galajas afgezet met brede goudgalonbanden, een beige fluwelen kniebroek en op het hoofd een driekanten steek met pruik.
Voor en naast de koets
Op het voorste linkerpaard van het achtspan zit een postiljon. Hij moet de beide voorpaarden vanuit het zadel rijden. De postiljons zijn, net als de lopers naast de paarden, gekleed in een korte rode gala buis met goudkleurige tressen en een witte rijbroek en galonlaarzen. De cap is afgezet met goudgalon. Op de linkermouw van het uniform is het koninklijk wapen aangebracht. Acht lakeien gekleed in gala, bestaande uit een blauwe galajas afgezet met goudgalon en een steek met oranje kokarde, lopen naast de koets.
Dit was overigens niet altijd het geval. Volgens het Programma voor het ceremonieel, welk in acht zal genomen worden, ter gelegenheid van de dubbele vergadering der Staten-Generaal der Verenigde Nederlanden, waarin de samenstelling van de koninklijke stoet bij belangrijke ceremonieën was vastgelegd, liepen er zes lakeien naast de koets. De koning zou verschijnen in “eene koets, met acht paarden bespannen, met een rijknecht te voet naast ieder paard … de Adjudanten van Zijne Majesteit te paard, rondom de koets, en nevens dezelve aan beide zijden drie lakeijen”.
Galatuigage
De koetspaarden van de Glazen Koets wisselen elkaar om het jaar af als paardenkrachten. Het ene jaar zijn het de zwarte Friese paarden van het Koninklijk Friesch Paardenstamboek (KFPS) en het andere jaar mogen de zwarte Gelderse en Groninger paarden behorende tot het KWPN of het Groninger Paarden Stamboek (GRPS) dienst doen voor de koets. De paarden worden aangespannen met het achtspan-groot- galatuig. Deze prachtige historische tuigen worden alleen gebruikt bij gelegenheden met een ceremonieel karakter. De tuigage, versierd met het wapen van de Prins van Oranje (de latere Koning Willem II), kocht hij tussen 1815 en 1830 in Engeland. Later zijn er nog twee bijbesteld, waardoor het huidige achtspan is ontstaan. In de manen vlak achter de oren wordt bij de Friese paarden een touwtje ingevlochten, hiermee wordt het zogeheten kopstuk (onderdeel van het hoofdstel) vastgezet, zodat de paarden het niet kunnen afschudden. Bij de Gelderse paarden zijn de oren wat groter en staan ze hoger op het hoofd. Ook zijn de manen minder dik. Bij deze paarden is het daarom niet nodig om het kopstuk vast te zetten.
Koetshuis
Naast de Glazen Koets rijden ook de gala-glasberline, de galaberline en de galacoupé door de binnenstad van Den Haag. Het Staldepartement heeft de beschikking over negen galaberlines: zes die geschikt zijn voor vier inzittenden, twee tweepersoons galacoupés en de gala-glasberline. De rijtuigen waren aanvankelijk blauw van kleur. Rond 1860 krijgen zij hun huidige zwarte en ossenbloedrode kleur. Op de portieren is het Rijkswapen van 1907 geschilderd. Zijn naam heeft het rijtuig aan de stad Berlijn te danken, waar het in 1662 is ontworpen. De galaberline en de galacoupé zijn bespannen met twee paarden. De gala-glasberline, die Prins Constantijn en Prinses Laurentien naar het Binnenhof zal brengen, wordt getrokken door vier paarden.
Het rijden in een koets met acht paarden ervoor is traditioneel voorbehouden aan de koning, evenals dat het geval is met het gebruik van de Gouden Koets. Wat dit laatste betreft werd in 2002 een uitzondering op deze regel gemaakt bij het huwelijk van Prins Willem- Alexander en Prinses Máxima. Voor de koets waren toen geen acht maar zes paarden ingespannen om aan te geven dat niet Koningin Beatrix maar haar zoon en toekomstige schoondochter in het rijtuig waren gezeten.
Volg ons op Social Media achter de schermen op Prinsjesdag!
Dit thema is gewijzigd op 19-09-2023
