26-04-2018 Dit jaar zal koning Willem-Alexander op koningsdag samen met zijn gezin Groningen bezoeken. De geschiedenis van de provincie en de gelijknamige stad zijn nauw verweven met het Huis Oranje-Nassau. Het kleine dorpje Heiligerlee in de provincie Groningen werd in 1568 het strijdtoneel tussen het Geuzenleger en de Spanjaarden. En, zo zei de Leidse hoogleraar Robert Fruin, “In de strijd die op dit slagveld aanving, is de natie geboren.”

 

Het begin van de Nederlandse natie

Aan het begin van de Opstand tegen het machtige Spaanse wereldrijk trokken twee jongere broers van Willem van Oranje, Lodewijk en Adolf van Nassau, met een leger richting Groningen. Groningen hield echter de poorten dicht. De ontmoeting tussen de Spaanse troepen van Alva en het leger van Lodewijk en Adolf vond uiteindelijk plaats in Heiligerlee. Met een slimme truc van de broers van Willem van Oranje werden de Spanjaarden een moeras in gelokt. De ruim twee uur durende slag bij de Heiligerlee op 23 mei 1568 betekende een overwinning voor het Oranjegezinde leger en gold als de eerste succesvolle slag van de Tachtigjarige Oorlog.

Feestelijke tonen voor de koning

Maar Adolf van Nassau was wel omgekomen bij de Slag bij de Heiligerlee. In 1868 werd de eerste steen gelegd van een gedenkteken voor hem. In aanwezigheid van koning Willem III, zijn oom prins Frederik en zijn broers prins Hendrik en prins Alexander werd het beeld op 23 mei 1873 in de stromende regen onthuld. Voorafgaand aan de onthulling vond een meerdaags bezoek aan de noordelijke provincies plaats. Na een week in Drenthe en daarna een week in Friesland, kwam de koning op 17 mei aan in Groningen. De koning stond een druk programma te wachten. In de Martinikerk werd een godsdienstoefening bijgewoond. Verschillende gebouwen en inrichtingen zoals de Hortus, het Beursgebouw, en de fabriek van W.A. Scholten mochten een bezoek van de koning verwachten. Ook was er ruimte voor muziek. Zo bracht de koning een bezoek aan Sociëteit De Harmonie waar muziek van Heinrich Heuckeroth klonk.

 

Bezoek aan het hoge Noorden

Toen de koning in 1890 overleed werd de pas tien jaar oude Wilhelmina koningin der Nederlanden. Haar moeder, koningin-regentes Emma, organiseerde een kennismakingsreis door Nederland. Voor het bezoek aan Groningen werden maar liefst vijf dagen uitgetrokken. Op dinsdag 21 juni 1892 kwamen de koninginnen aan in Groningen. Meteen dezelfde dag brachten ze een bezoek aan Sociëteit De Harmonie. Ook een bezoek aan Heiligerlee stond op het programma. Net als in 1873 had de stad op de laatste dag van het bezoek een harddraverij georganiseerd. Maar een hevige storm gooide roet in het eten. ‘Van de tribune op het terrein der wedrennen is het dak afgewaaid. De Koninklijke loge is geheel ontredderd. Het terrein staat vol water.” Toch verschenen de koninginnen op het landgoed Vogelzang. Een deel van het sportfeest ging door! Als herinnering aan het bezoek in het noorden kreeg de koningin van de Groninger burgerij een zilveren model van de Martinitoren cadeau.

Feestvierend Groningen

Op 25 juni 1909 werd het nieuwe Academiegebouw in Groningen geopend. De net moeder geworden koningin Wilhelmina kon niet bij de georganiseerde Lustrumfeesten aanwezig zijn. Wel stuurde ze een telegram dat bij de welkomstrede werd voorgelezen: “Ik wensch U op dezen voor U zoo belangrijken dag mijn waarlijke belangstelling in de plechtigheid te betuigen en in gedachten ben ik met het feestvierende Groningen.” Prins Hendrik en koningin Emma konden wel de feestelijkheden in de Martinikerk bijwonen. De koninklijke gasten werden die avond gefêteerd op een feestmaal in het Provinciehuis. De volgende dag stond in het teken van verschillende bezoeken. Zo bracht koningin Emma een bezoek aan het ‘Groene Weeshuis’ waar de weeskinderen een lied voor haar zongen. Daarna ging de tocht verder naar het Doorgangshuis, de Industrieschool voor meisjes en het Instituut voor Doofstommen. Ondertussen vertrok prins Hendrik naar de Dresseerschool en de fabrieken van Scholten en Fongers. De middag werd afgesloten met een gala-concert in de, ons al bekende, Sociëteit De Harmonie.

Een krans bij het monument

Na de inhuldiging van koningin Juliana op 6 september 1948 bracht zij kennnismakingsbezoeken aan alle provincies. Op 20 juni 1950 mocht Groningen koningin Juliana en prins Bernhard ontvangen. “De straten, waardoor de koningin en prins Bernhard in open calèche getrokken door glanzende paarden door Groningens veste reed, waren omzoomd met wuivende Groningers, wier enthousiasme geen grenzen kende.” De volgende dag maakte het koninklijk paar een tocht door de provincie, om Groningse industrieën en landbouwbedrijven te bekijken. Er was maar weinig tijd, maar in Heiligerlee werd de auto stil gezet. Terwijl de klokken luidden, legden de koningin en de prins een krans bij het monument van graaf Adolf van Nassau, de eerste Nassau die “in de tachtigjarige oorlog voor de vrijheid der Nederlanden het leven liet.”